चित्रा न्युज प्रतिनिधी
गोंदिया :- देवरी तालुका जिल्हा गोंदिया महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजनेच्या (MGNREGS) अंतर्गत राबविण्यात येणाऱ्या हाय इम्पॅक्ट मेगा वॉटरशेड प्रकल्पाच्या सविस्तर प्रकल्प अहवालांचे (DPRs) आज देवरी तालुक्यातील पिपळखरी, पिडकेपार, पससोडी, या गावांमध्ये आयोजित ग्रामसभांमध्ये सादरीकरण करण्यात आले.
ही योजना ऍक्सिस बँक फाउंडेशन, भारत रुरल लाइवलीहूड्स फाउंडेशन (BRLF) आणि इंडियन ग्रामीन सर्व्हिसेस यांच्या संयुक्त विद्यमाने राबवली जात आहे. इंडियन ग्रामीन सर्व्हिसेस ही संस्था या प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीची जबाबदारी सांभाळत आहे.
प्रकल्पाची पार्श्वभूमी आणि उद्दिष्टे
ग्रामीण भागात जलसंधारण आणि कृषी सुधारणा यांसाठी प्रभावी योजनांची आवश्यकता आहे. महाराष्ट्रातील बहुतांश भाग हा पावसावर अवलंबून असलेल्या शेतीवर आधारित असल्यामुळे तेथे जलव्यवस्थापन आणि मृदासंरक्षण अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.
याच उद्देशाने महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजनेच्या (MGNREGS) अंतर्गत हाय इम्पॅक्ट मेगा वॉटरशेड प्रकल्प सुरू करण्यात आला आहे.
प्रकल्पाचे प्रमुख उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे आहेत—
✅ जलस्रोतांचे संवर्धन व व्यवस्थापन
✅ कृषी क्षेत्राचा विस्तार आणि उत्पादकता वाढवणे
✅ शेती उत्पन्न वाढवून शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारणे
✅ ग्रामीण भागात रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे
ग्रामपंचायतींचे सशक्तीकरण आणि ग्रामसभा
या प्रकल्पाच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी ग्रामपंचायतींची सक्रिय भूमिका अत्यावश्यक आहे. त्यामुळे प्रत्येक गावात ग्रामसभा आयोजित करून ग्रामस्थांना सविस्तर माहिती दिली गेली.
ग्रामपंचायतींना सशक्त करण्यासाठी पुढील उपाययोजना केल्या जात आहेत—
✅ सहभागी ग्रामीण मूल्यांकन (e-PRA) – गावकऱ्यांची सक्रिय भागीदारी सुनिश्चित करण्यासाठी शेतकरी, ग्रामपंचायत प्रतिनिधी, महिला स्वयं-सहायता गट (SHGs) यांच्या उपस्थितीत सर्वेक्षण पार पाडण्यात आले.
✅ शेतभेट आणि भू-सर्वेक्षण – मृदासंरक्षण आणि जलसंधारणासाठी शेतांमध्ये प्रत्यक्ष पाहणी करून आवश्यक उपाययोजना आखण्यात आल्या.
✅ ODK मोबाइल अॅपद्वारे सर्वेक्षण – डेटा संकलनासाठी डिजिटल तंत्रज्ञानाचा वापर करून अचूक माहितीच्या आधारे योजना आखण्यात आल्या.
प्रकल्पाअंतर्गत राबविण्यात येणारे प्रमुख कार्य
१. मृदा आणि जलसंधारण उपाययोजना
✅ समोच्च चर (SCT) – मृदाक्षरण टाळण्यासाठी आणि जमिनीत ओलावा टिकवून ठेवण्यासाठी समोच्च चर तयार करण्यात येणार आहेत.
✅ जलशोषण खंदक (WAT) – पाण्याचा पुनर्भरण वेगवान करण्यासाठी शेतीशेजारील भागात हे खंदक खोदण्यात येतील.
✅ पुनर्भरण विहिरी – भूगर्भातील पाण्याची पातळी वाढवण्यासाठी विशिष्ट ठिकाणी पुनर्भरण विहिरी तयार केल्या जातील.
✅ दगडी बंधारे आणि गॅबियन बंधारे – पाण्याचा प्रवाह नियंत्रित करून जमिनीच्या धूपीस प्रतिबंध करण्यासाठी यांचे बांधकाम केले जाईल.
✅ सिमेंट नाला बंधारे – पावसाचे पाणी साठवून जलसंधारण करण्यासाठी सिमेंट बंधारे उभारले जातील.
२. कृषी सुधारणा आणि हरित विकास
✅ फळझाडांचे लागवड प्रोत्साहन – शेतकऱ्यांना आंबा, सीताफळ, पेरू आणि इतर फळझाडे लागवडीसाठी मदत केली जाईल.
✅ बांबू लागवड प्रोत्साहन – बांबूच्या व्यापारी शेतीसाठी शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन आणि सहाय्य दिले जाईल.
✅ लाख उत्पादनासाठी वृक्षारोपण – लाख किड्यांच्या पालनासाठी योग्य झाडांची लागवड करून ग्रामीण भागात अतिरिक्त उत्पन्नाचे साधन उपलब्ध करून दिले जाईल.
✅ रेशम उत्पादनासाठी शेड उभारणी – रेशम उद्योगाला चालना देण्यासाठी शेड बांधण्यात येणार आहेत.
३. पशुपालन आणि ग्रामीण रोजगारसंधी
✅ गौशाळा निर्मिती – दुग्ध व्यवसायाला चालना देण्यासाठी गावांमध्ये गौशाळा स्थापन केल्या जातील.
✅ बकरीपालन आणि डुकर पालन शेड – ग्रामीण कुटुंबांना पूरक आर्थिक मदत मिळावी यासाठी हे शेड बांधण्यात येतील.
प्रकल्पाचे लाभ आणि संधी
✅ शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवणे –
जलसंधारण आणि कृषी सुधाराच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांचे उत्पन्न दुप्पट करण्याचे उद्दिष्ट आहे.
✅ १.७७ लाख हेक्टर क्षेत्र सिंचनाखाली आणणे –
या प्रकल्पाद्वारे मोठ्या प्रमाणावर शेतीसाठी पाणी उपलब्ध करून देण्याचा मानस आहे.
✅ ग्रामीण रोजगार निर्मिती –
वृक्षारोपण, जलसंधारण, पशुपालन, शेततळे बांधकाम आणि इतर कामांद्वारे स्थानिक रोजगाराच्या संधी वाढतील.
प्रकल्प कार्यान्वित करणाऱ्या तज्ज्ञांची भूमिका
या प्रकल्पाच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी ग्रामपंचायत चे सरपंच उपसरपंच ग्रामविकास अधिकारी तसेच
रणजीत चवरे (टीम लीडर) – प्रकल्पाच्या समन्वय व पर्यवेक्षणाची जबाबदारी सांभाळत आहेत. विकास मेश्राम (आजीविका तज्ज्ञ) – ग्रामीण रोजगार आणि उपजीविकेच्या संधींवर कार्यरत. चैतेस (संसाधन अधिकारी) – जलसंधारण आणि कृषी योजनांच्या अंमलबजावणीत योगदान.
सामुदायिक संसाधन व्यक्ती (CRPs) – देवेंद्र, योगेश, नंदिनी, नेहा, सुजीत, आदित्य हे ग्रामस्थांना प्रशिक्षण व मार्गदर्शन देण्याचे कार्य करत आहे
ग्रामसभेत ग्रामपंचायत सदस्य, शेतकरी, महिला बचत गटांच्या सदस्यांनी उत्साहाने सहभाग घेतला. ग्रामस्थांनी जलसंधारण आणि कृषी सुधार याबाबत आपले प्रश्न विचारले आणि पुढाकार घेण्याची तयारी दर्शवली.
हा प्रकल्प ग्रामीण भागात जलसंधारण, शेती सुधारणा, पशुपालन आणि रोजगार निर्मितीच्या दिशेने महत्त्वाचा टप्पा आहे. ग्रामपंचायतींच्या सहकार्याने हा प्रकल्प यशस्वीपणे राबवण्यात येईल, ज्यामुळे शेतकरी व ग्रामीण भागाचा सर्वांगीण विकास साधला जाईल.
0 टिप्पण्या